اهداف :

1)     نجات و زنده نگه داشتن و مصدوم

2)    جلوگیری از شدت یافتن ضایعه

3)    کمک به بهبود حال مصدوم تا انتقال او به مراکز درمانی

وظایف کمک دهنده در سطح کمکهای اولیه بوده به هیچ عنوان نباید در امور پزشکی و درمانی که صلاحیت آن را ندارند دخالت نماید .

اصول طلایی

خونسرد باشید ، به حریم خصوصی فرد را احترام بگذارید
بدترین حالت را تصور کنید
کمکهای اولیه خود را معطوف به بدترین احتمالات کنید
سعی کنید شما آسیب بیشتری وارد نکنید
تصور نکنید آسیبها تنها آنهایی هستند که شما می بینید .
تصمیم گیری را به فرد مصدوم واگذار نکنید
آسیب بیشتری وارد نکنید
راه تنفس فرد بیهوش را مسدود نکنید .
هرگز فرد بیهوش را به حالت طاقباز (به پشت ) یا دمر (به شکم ) نخوابانید .
هرگز زیر سر فرد بیهوش چیزی نگذارید ، زیرا ممکن است این کار باعث بسته شدن راه تنفس وی شود
هرگز مایعی داخل دهان فرد بیهوش نریزید یا چیزی در آن نگذارید (مثل آب یا قرص )
هرگز جسمی را که به داخل بدن فرو رفته و گیر کرده است بیرون نیاورید
هرگز مصدومی را که احتمال آُسیب دیدگی ستون فقرات او وجود دارد جابجا نکنید ، مگر آنکه خطری فوری جان او را تهدید کند. حرکت دادن کمر یا گردن در چنین مصدومانی ممکن است باعث آسیب نخاع و موجب فلج گردد.
هرگز عضو آسیب دیده را بدون محافظت از محل آسیب دیدگی حرکت ندهید زیرا ممکن است رگهای خونی و اعصاب مجاور استخوان شکسته شود .
اگر احتمال آسیب دیدگی سر ، گردن ، پشت ، یا کمر مطرح است ، باید این موضوع را هنگام باز کردن راه تنفسی او در نظر بگیرید ، برای این کار سر مصدوم را به عقب خم نکنید و فقط چانه را بالا بکشید .
احساس مزه شور در دهان نشانه نشست مایع مغزی نخاعی است ، هرگز جلوی جریان آزاد مایع مغزی نخاعی را نگیرید زیرا ممکن است این کار باعث افزایش فشار داخل جمجمه گردد.
در صورت وجود صدمات سر یا بیه.ش بودن مصدوم باید او را به عنوان مصدوم با صدمه نخاعی تلقی نمایید .
نباید سعی در جا انداختن استخوان یا عضو جابجا شده یا بیرون آمده از زخم کنید .
نباید برای به هوش آوردن مصدوم ، روی صورتش آب بپاشید یا به صورت او سیلی بزنید یا محکم تکانش دهید .
مصدو م داخل اتومبیل

معمولاً نیازی نیست که قبل از رسیدن آمبولانس و امدادگران ، مصدوم را از داخل خودرو بیرون آورید . بدانید که غالباً پس از بروز سانحه رانندگی خودرو آتش نمی گیرد. خودرو را خاموش کنید و ترمز دستی را بکشید ، اما اگر مصدوم در معرض خطری فوری است و باید او را بیرون آورید ، اول گردن و کمر او را با یک تخته بی حرکت کنید :

1-      یک حوله یا روزنامه تا شده که در داخل پارچه ای قرار داده اید به دور گردن مصدوم بپیچانید تا بی حرکت شود .

2-      پشت مصدوم یک تخته بگذارید ، برای انجام این کار نباید هیچ حرکت اضافی به کمر یا گردن او بدهید .تخته باید از سر تا باسن مصدوم امتداد داشته باشد .

3-      بدن مصدوم را حداقل از چهار موضع به تخته ببندید ؛ دور پیشانی ، دور گردن ، زیر بغل و روی شکم

در صورت امکان بازوها را نیز به تخته ببندید .

4-      زانوها و مچ پاهای مصدوم را به یکدیگر ببندید .

5-      اکنون مصدوم را از اتومبیل خارج کنید ولی مواظب باشید بدنش خم نشود و پیچ نخورد .

بررسی مصدوم در محل حادثه

ابتدا باید یک بررسی سریع پیرامون چگونگی بروز حادثه انجام گیرد ، سپس به ارزیابی مصدوم از سر تا پا پرداخته شود .

بررسی مصدوم دو جنبه دارد : ابتدا وضعیت حیاتی بیمار ، سپس بررسی اجمالی کلیه ی ارگانهای بدن و جستجوی صدمات وارده .

اقدامات حمایتی پایه برای حفظ حیات

باید سه مسئله بسیارمهم یعنی وضعیت بازبودن راه هوایی (Airway)  وضعیت تنفس(Breathing)  و گردش خون (Circulation )  یا به اختصار ABC  بررسی شود .

باز کردن راه هوایی

پاک کردن مسیر تنفس از هرگونه عامل انسدادی مثل زبان ، لقمه غذا ، لخته خون ، دندان مصنوع و ... الزامی است . مهمترین عامل انسداد راه هوایی در یک مصدوم بیهوش ، زبان است .اولین مانور برای باز کردن راه هوایی یک فرد بیهوش ، خم کردن سر او به طرف عقب و بالا کشیدن گردن است ، به این ترتیب که امدادگر یک دست خود را زیر چانه و دست دیگر را روی پیشانی مصدوم گذاشته سر او را به طرف عقب خم می کند . این مانور سبب بالا کشیدن زبان از دیوواره خلفی حلق شده ، دهان را باز و راه هوایی را آزاد نگه می دارد ، اما در مصدومانی مه احتمال آسیب نخاعی در آنها وجود دارد به هیچ عنوان نباید مورد استفاده قرار گیرد . مناسبترین روش جهت بازنگه داشتن راه هوایی در مصدوم با آسیب نخاعی مانور کشش فک به طرف جلو بدون خم کردن گردن است .

برقراری تهویه (تنفس مصنوعی )

پس از باز نمودن راه هوایی ، مصدوم را از نظر داشتن تنفس کنتزل کنید و در صورت فقدان تنفس ، تنفس مصنوعی را آغاز نمایید . ساده ترین روش ، تنفس دهان به دهان است ، بینی مصدوم را با یک دست ببندید و با دست دیگر زیر چانه یا زیر گردن او را بگیرید .هنگام دادن تنفس دهان به دهان نباید هیچگونه منفذی برای خروج هوا از اطراف لبها وجود داشته باشد . هنگام دمیدن هوا ، چشم باید به قفسه سینه بیمار باشد ، در صورتیکه قفسه سینه بیمار حرکت نکند ، مجدداً باید به بررسی باز بودن راه هوایی پرداخت .

برقراری گردش خون

توجه به بررسی وضعیت گردش خون ، تنها بعد از اطمینان از تهویه کافی بیمار باید صورت گیرد زیرا جریان خون بدون اکسیژن بی ارزش است . پس از آنکه راه هوایی مناسب فراهم و تنفس مصنوعی آغاز گردید ، باید از طریق کنترل نبض گردن به بررسی وضعیت گردش خون پرداخت و در صورت عدم وجود نبض ، سریعاً ماساژ قلبی را آغاز نمود قلب دارای دریچه هایی است که اجازه عبور خون را فقط از یک سمت می دهند ، فشار آوردن روی قلب باعث به حرکت در آمدن خون در سیستم گردش خون می شود .

ماساژ قلبی

محل جایگزین کردن دستها بسیار مهم است ، ابتدا باید زائده خنجری را لمس کنید و پانه دست خود را 2 تا 4 سانتی متر بالاتر از آن روی استخوان جناغ گذاشته ، دست دیگر را روی دست اول قرار دهید و انگشتان دو دست را در هم فرو برید . نباید نوک انگشتان با قفسه سینه مصدوم تماس پیدا کند . آرنجها باید صاف بوده ، دستها نسبت به بدن مصدوم عمود باشد. قفسه سینه را به نرمب به طرف داخل فشار دهید سپس فشار را قطع نمایید . از فشارهای تیز و سریع اجتناب کنید . عمق فشار در یک فرد بالغ 4 الی 5 سانتیمتر است . در احیای یک نفره باید به ازای هر 15 ماساژ ، دو تنفس کامل به مصدوم بدهید . سپس دوباره شروع به دادن ماساژ نمایید . در احیای دو نفره ، نسبت ماساژ به تنفس 5 به 1 خواهد بود . هر 3 دقیقه نبض گردن را کنترل کنید . نشانه های بهبود عبارتند از : رنگ کبود مصدوم ناپدید شده و پوست رنگ طبیعی خود را باز می یابد ، تنفس و نبض دوباره برقرار می شود . ممکن است مصدوم ناله کرده یا حرکت نماید .

وضعیت بیهوشی

حالت نیمه دمر (وضعیت بهبودی) بهترین حالت قرار گیری برای فردی بیهوش است که تنفس می کشد ، در این حالت گردش خون به خوبی برقرار میشود و مایعات داخل دهان و گلو ، خون ، استفراغ و ترشحات به راحتی تخلیه می شود و بدین ترتیب راه تنفس فرد باز می ماند ، اما اگر مصدومی دچار آسیب دیدگی ستون مهره ها مطرح است این حالت برای او مناسب نیست .

خونریزی خارجی

نباید داخل زخم را بکاوید اگر چیزی در زخم فرورفته است سعی در بیرون آوردن آن نکنید . پانسمانی را که از خون خیس شده است عوض نکنید . به جای ان کار یک پانسمان جدید روی قبلی ببندید . برای بررسی اینکه آیا خونریزی بند آمده است یا خیر پانسمان را بر ندارید . اگر زایده ای روی زخم نشسته است و به نظر نمی رسد که فرو رفته و گیر کرده با احتیاط آن را بزدایید . گاز استریل یا پارچه تمیزی روی زخم بگذارید و مستقیماً فشار آورید تا خونریزی بند آید . اما اگر جراحت در ناحیه چشم است یا با زخمی مواجه هستید که چیزی داخل آن فرورفته و گیر کرده است یا اگر زخم روی سر است و احتمال شکستگی جمجمه می دهید . از این روش استفاده نکنید . عضو  دچار خونریزی را بالاتر از سطح قلب نگاه دارید . به شرط آنکه احتمال شکستگی استخوان مطرح نباشد و این کار باعث افزایش درد مصدوم نشود . اگر پس از 15 دقیقه خونریز با روش فشار مستقیم بند نیامد یا اگر زخم آنقدر عمیق و گسترده است که پوشاندن آن با گاز یا پارچه میسر نیست از روش فشار نقطه ای استفاده کنید این کار را با فشار دادن روی سرخرگ اصلی تغذیه کنندده ناحیه مجروح انجام دهید . درعین حال که از روش استفادهمی کنید همچنان به فشار مستقیم روی زخم و بالا نگه داشتن عضو مجروح ادامه دهید .

 خونریز داخلی

اگر احتمال خونریزی داخلی را می دهید ، برای جلوگیری از بروز شوک ، مجروح را طاقباز (به پشت ) بخوابانید و  پاهایش را 30 سانتیمتر بالا نگه دارید و رویش را با کت یا پتویی بپوشانید اما در شرایط زیر اصلاً این کار را انجام ندهید :

اگر احتمال آسیب دیدگی ستون مهره ها برود و نیز اگر مصدوم با این اقدام شما احساس درد یا ناراحتی میکند .

 تشخیص بعضی آسیبها توسط علائم ظاهری

شکستگی جمجمه : بیهوش بودن مصدوم ، فرو رفتگی استخوان جمجمه در ناحیه شکستگی ، خروج مایع آبکی از بینی یا گوش ( آبریزش بینی همانند شخصی است که دچار سرماخوردگی شده ) ، نامساوی بودن اندازه مردمک چشمها

شکستگی مهره ها ی گردن : حرکت نکردن دستها در صورتیکه آسیب و شکستگی موضعی وجود نداشته باشد ، از بین رفتن حس ناحیه زیر شکستگی .

شکستگی مهره های کمر: عدم حرکت پاها ، درد در ناحیه پاها ، درد در ناحیه آسیب دیده

خونریزی داخلی : نبض تند ، عطش شدید ، صورت رنگ پریده ، پوست سردو مرطوب

  در آوردن کلاه ایمنی

اگر خود مصدوم قادر به در آوردن کلاه ایمنی می باشد بهتر است این کار را خودش انجام دهد . برای در آوردن کلاه ایمنی به دو نفر نیاز است ، یک نفر باید سر و گردن را گرفته و دیگی کلاه را در آورد . دستهای خود را طرفین کلاه ایمنی قرار دهید ، با قرار دادن انگشتان بر روی فک مصدوم ، سر او را  ثابت نگه دارید ، نفر دیگر باید بند کلاه ایمنی را باز کند سپس وی باید با یک دست سر مصدوم را در قسمت قاعده جمجمه و گردن و با دست دیگر چانه را نگه دارد . کلاه ایمنی را به عقب بکشید تا چانه و بینی از زیر آن خارج شود کلاه ایمنی را به سمت جلو بکشید تا قاعده جمجمه هم از زیر آن خارج شود حال کلاه را بیرون آورید .

 منبع:سایت سازمان امداد و نجات